14 nieuwe onderzoeksjournalisten starten in januari traineeship
Kan onderzoeksjournalistiek bijdragen aan het vergroten van het vertrouwen in de journalistiek? Zijn alle journalisten niet eigenlijk onderzoeksjournalisten? En hebben mediaorganisaties een aparte onderzoeksredactie nodig? Het waren vragen die voorbijkwamen in de paneldiscussies onder leiding van Sophie Frankenmolen tussen hoofd- en eindredacteuren en trainees tijdens de kick-off van een nieuwe jaargang van het Jong Talent-programma.
Het Jong Talent-programma biedt startende onderzoeksjournalisten de mogelijkheid om als trainee één tot twee jaar begeleid aan de slag te gaan. Verschillende mediaredacties verspreid over het land werken mee aan het programma. De lichting die deze maand start is de vijfde lichting. Sinds 2019 zijn 48 trainees als startend onderzoeksjournalist aan de slag gegaan, op 38 verschillende redacties.
Terwijl de nieuwe en huidige lichting trainees trainingen kregen, gingen een verdieping hoger de betrokken hoofd- en eindredacteuren in gesprek over de voor- en nadelen van een trainee op de redactie. Toegevoegde waarde is er beaamden de aanwezigen. John van den Oetelaar, voormalig hoofdredacteur van Eindhovens Dagblad, nu onderzoeksjournalist voor AD Regio vindt het een verrijking om jonge mensen op de redactie te hebben rondlopen. ‘Ze hebben andere inzichten, een andere kijk op zaken. Dat helpt in discussies.’ Niet bij alle media komen trainees terecht op een onderzoeksredactie. Zoals bij RTV Drenthe: ‘Onze onderzoeksredactie is de trainee’, aldus Mariëlle Nieuwenhuis, eindredacteur bij RTV Drenthe.
Tijd blijkt een grote valkuil te zijn. Volgens Ludo Hekman, directeur en oprichter van Lighthouse Reports, is het belangrijk om te blijven investeren in begeleiding en coaching. ‘Een trainee kan het niet zomaar en snel vanzelf.’ Nieuwenhuis merkt dat het ook belangrijk is om de trainee te blijven beschermen tegen de tijdsdruk. Zelfs ook tegen collega’s. ‘De druk om te produceren is groot. Tegen die druk moet ik onze trainee wel beschermen, grondig onderzoek doen heeft tijd nodig.’ Ook merkten de aanwezigen op dat het koppelen van de onderzoeksjournalist aan bijvoorbeeld een collega-journalist die inhoudelijk goed op de hoogte is meerwaarde biedt. ‘Het leuke dat wij dan zien is dat de jonge journalist wel de vragen kan stellen die onze lezers ook hebben’, merkte Corine de Vries, hoofdredacteur van de regionale bladen van het Mediahuis op.
Aparte status
Heeft een onderzoeksjournalist een aparte status nodig? Is niet iedere journalist een onderzoeksjournalist? Die vragen bleken voer voor discussie. ‘Ik heb bij de Volkskrant nooit bij een onderzoeksgroep gezeten’, aldus Tom Kreling, inmiddels onderzoeksjournalist bij NRC. ‘Dat is ook geen belemmering om je werk goed te kunnen doen, mits je hoofdredactie het maar faciliteert. Het onderscheid vind ik ook wat kunstmatig. Alsof het een beter, of op een hogere trede staat dan het ander. De ene journalist is beter in mooie interviews schrijven, de andere in tegels lichten.’
Waar de aanwezigen het wel over eens zijn, is dat je als onderzoeksjournalist bepaalde skills nodig hebt. ‘Analytisch zijn is belangrijk; waar zit ik naar te kijken? Het werkt goed als je kunt uitzoomen’, aldus Kreling. Ook Evert de Vos, voorzitter van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ) en redactiechef bij De Groene Amsterdammer, noemt de onderzoeksjournalistiek een vak apart dat niet per se hoger of lager is dan andere vormen van journalistiek. ‘Je kunt onderzoeksjournalist worden in de praktijk, of door scholing, maar je hebt er zeker wel vaardigheden voor nodig. Neem bijvoorbeeld technieken als OSINT, daar heb je kenners voor nodig.’ Volgens De Vos is investeren in de onderzoeksjournalistiek zeer belangrijk. ‘ANP is gratis nieuws, eigen nieuws wordt essentieel en het verdienmodel van de toekomst.’
Betrokken journalistiek
Of onderzoeksjournalistiek bij kan dragen aan het vertrouwen in de journalistiek was onderwerp van gesprek in het tweede panelgesprek waar ook de trainees aan deelnamen. Met een vertrouwen in het nieuws van 56% is Nederland het best scorende Europese land. ‘Maar is dat niet beschamend weinig?’, merkte John Olivieira, uitgever van OneWorld op. ‘Ik ben best wel geschrokken van dit lage getal en we doen net of er niks aan de hand is.’ ‘Kan de journalistiek dat vertrouwen wel oplossen, of ligt dat inmiddels in handen van de big tech?’, was een vraag van een de trainees. ‘Natuurlijk, wat wij voeden, wat wij kunnen brengen aan nieuws, dat heeft zin’, aldus Seada Nourhussen, hoofdredacteur van OneWorld.
‘Het is denk ik ook heel gevaarlijk om te zeggen dat we geen rol meer hebben’, voegde Monique Hindriks, programmamaker en onderzoeksjournalist bij Live Journalism (De Balie) daaraan toe. Het team van journalisten van Live Journalism onderzoekt elk half jaar een onderbelicht onderwerp uit de stad. Ze publiceren artikelen in de krant, reportages op AT5 en organiseren bijeenkomsten waarbij burger en politiek elkaar ontmoeten. Als afsluiting maken ze een theatervoorstelling op basis van de bevindingen uit het onderzoek. ‘Wij nemen een half jaar de tijd om alle betrokkenen uitgebreid te spreken. Er is geen haast, dat helpt bij het vertrouwen. Zo zijn we nu bezig met jeugdcriminaliteit, waarbij we jongerenwerkers, maar ook jongeren en hun ouders bij elkaar brengen.’
René Sommer, hoofdredacteur Journalistiek bij KRO-NCRV, vertelt dat Pointer met pop-up-redacties werkt om kloven te dichten. ‘We krijgen toch vaak het verwijt dat we alles vanuit Hilversum doen. Met onze pop-up-redacties zitten we een maand lang met drie journalisten in de regio. Je geeft zo je publiek ook de mogelijkheid om vragen te stellen.’
Op de hoogte blijven?
Ben jij beginnend onderzoeksjournalist? Houd dan onze site en socials in de gaten, want op 27 januari 2023 opent er een vacature voor een traineeship bij Streekomroep RTV NOF. Naar verwachting zullen er binnen deze lokale pilot meer traineeships volgen in de loop van dit jaar. Meer weten over lokale traineeships? Neem dan contact op met Maaike Wind, coördinator Lokale en Regionale Regelingen (regio@fondsbjp.nl). Wil je als regionale of landelijke redactie een traineeplek beschikbaar stellen? In juni 2023 roepen we redacties weer op zich te melden. Vragen hierover kun je richten aan Evelien Kunst, coördinator Talentontwikkeling (talentontwikkeling@fondsbjp.nl).